Hususiyetle Hâtem-i veli’yi bildirmek ve tanıtmakla vazifeli kılınan ve bu hususta “Hatmü’l-evliyâ” adı ile bir kitap dahi yazmış olan Hakîm-i Tirmizî -kuddise sırruh- Hazretleri, Hâtem-i veli’nin terakkiyât ve tecelliyâtını, ilmini vâsıtasız olarak Hakk’tan aldığını ve diğer velilere nisbetle ayrı bir ferdî üstünlük taşıdığını beyan etmek üzere şöyle buyurmuşlardır:
“Öyle veli vardır ki; makâmını aşar, ikinci mülkten üçüncü, oradan da dördüncü mülke erişir; bütün bunları aşarak, bu ismin verildiği mülke ulaşır. Hatta bütün bunları da aşıp, vahdâniyet (birlik) ve ferdiyet (teklik) mülkünde O’na ulaşan, isimlerden hazlarını alan kişi olur. Hazlarını Rabb’inden alan odur.
İşte o, velilerin seyyidi (efendisi)dir. Rabb’inden verilen ‘Hâtemü’l-velâye’ onundur.” (Hatmü’l-evliyâ, sh: 334-335)
En gizli sır budur. Ferdiyet makamı, kulluk makamı burada olur. Hakk’a yakınlık makamı, Resulullah Aleyhisselâm’a komşuluk makamı da burada olur. Gizlinin gizlisi bir sırdır bu. Bu yolun en gizli kısmı budur. Mahlûka âit değildir, ancak Allah-u Teâlâ’nın dilemesiyle olur.
Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimize tam vâris işte bu “Ferd-i kâmil”dir.
