Su ile yapılan bir temizliktir. Dinimizde abdestsiz ve gusülsüz yapılmayan herhangi bir ibadetin yapılması için; cünüp ise gusletmek, yani boy abdesti almak, abdestsiz ise abdest almak farzdır.
Allah-u Teâlâ Âyet-i kerime'sinde buyurur ki:
"Ey inananlar! Namaza kalktığınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi yıkayın. Başlarınızı meshedin, topuklarınıza kadar ayaklarınızı yıkayın." (Mâide: 6)
Bu Âyet-i kerime'den anlaşıldığı üzere; yüzü, dirseklere kadar elleri yıkamak, başı meshetmek, topuk kemikleri ile beraber ayakları yıkamak farzdır.
Müslüman olmak, büluğa ermiş olmak, akıllı olmak, abdestsiz olmak, abdest suyunun temiz olması, abdest almaya gücü olması, kadının hayız ve nifas üzere olmaması.
Abdesti Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz'in abdesti gibi almak için, sünnetlere uymak gerekir.
• Niyet etmek,
• Euzü-besmele çekmek,
• Misvak kullanmak,
• Kıbleye dönmek,
• Elleri parmak uçlarından başlayarak bileklere kadar yıkamak,
• Sağ el ile ağıza üç kere su verip çalkalamak,
• Sağ el ile buruna üç kere su çekip sol el ile sümkürmek,
• Yüzün her yanını üç kere yıkamak, kaşların ve bıyığın altına su geçirmek, çeneden aşağı olan sakalı meshetmek,
• Önce sağ kolu, sonra sol kolu üçer kere yıkamak,
• Başın her tarafını önden başlayarak meshetmek,
• Kulakların içini ve dışını bir kere meshetmek,
• Boyunu ellerin arkasıyla meshetmek,
• Önce sağ ayağı, sonra sol ayağı parmak uçlarından başlayarak üçer defa yıkamak,
• El ve ayakları yıkarken parmak aralarını hilâllemek, yüzü yıkarken sakal diplerine su geçirmek, gözünün kenarına ve kaşına suyu ulaştırmak,
• Her âzâyı ova ova yıkamak, abdest uzuvlarında yıkanmadık yer bırakmamak,
• Abdest uzuvlarını yıkarken sırayı gözetmek,
• Çift olan abdest uzuvlarını yıkamaya sağdakinden başlamak,
• Abdest uzuvlarının biri kurumadan diğerini yıkamak,
• Abdest üzerine abdest almak,
• Abdest alırken dünya kelâmı konuşmamak.
• Henüz namaz vakti girmeden abdest alıp namaza hazır olmak,
• Abdesti temiz bir yerde almak,
• Mümkünse abdest alırken kıbleye yönelmek,
• Kalbiyle ettiği niyeti dil ile de söylemek,
• Üzerine su sıçramaması için, yüksekçe bir yerde bulunmak,
• Abdest alırken kimseden yardım beklememek,
• Abdestte niyeti baştan sona kadar hatırda tutmak,
• Her uzvu yıkarken "Bismillah" demek, abdest duası okumak,
• Zaruret olmadıkça konuşmamak,
• Eller yıkanırken parmaktaki yüzüğü kımıldatmak,
• Ağıza ve buruna sağ elle verip sol elle de sümkürmek,
• Yüz yıkanırken göz pınarlarını yoklamak,
• Kollar yıkanırken dirsekleri, ayaklar yıkanırken topukları aşırmak,
• Kulakları meshederken serçe parmaklarının uçlarını kulaklarının içlerine kadar sokup temizlenmesini sağlamak,
• Abdest alırken acele etmemek,
• Abdesti güneşte ısınmış su ile almamak,
• Abdest aldıktan sonra çok silinip kurulanmamak,
• Abdestten artan sudan kıbleye karşı ayakta biraz içmek,
• Abdesten sonra kıbleye karşı durup "Kelime-i şehadet" getirmek,
• Abdestin sonunda bir veya üç kere "Kadir sûre-i şerif'ini" okumak,
• Abdestten sonra mekruh vakit değilse iki rekât nafile namazı kılmak.
• Abdestin sünnetlerine ve edeplerine aykırı şeyler yapmak,
• Abdest alırken suyu lüzumundan çok veya lüzumundan pek az kullanmak,
• Suyu uzuvlara bilhassa yüze çarpa çarpa kullanmak,
• Uzuvları üçten eksik veya fazla yıkamak,
• Ayrı ayrı su ile başı üç kere meshetmek.
• Euzü-besmele çekilerek niyet edilir.
• Bilenler abdest duâlarını okur, bilmeyenler her âzâyı yıkarken kelime-i şehâdet okur.
• Eller bileklere kadar, parmakların arası dahil olmak üzere, üçer defa güzelce yıkanır. Parmaklarda yüzük varsa kımıldatılır.
• Sağ avuçla ağıza üç kere su alınarak çalkalanır. Misvak varsa misvakla, yoksa sağ elin baş ve şehâdet parmakları ile dişler ovularak temizlenir.
• Sağ avuçla buruna üç kere su çekilip sol el ile sümkürülür.
• Alından çene altına ve kulaklara kadar yüzün her yanı üç kere yıkanır. Sakal varsa diplerine su geçirilir, çeneden aşağı olan kısım meshedilir.
• Önce sağ sonra sol kol dirseklerle beraber üçer kere yıkanır.
• Sağ avuç ıslatılarak başın dörtte biri meshedilir.
• Eller yeniden ıslatılarak serçe parmakları ile kulakların içi, baş parmakla kulakların dışı, geri kalan üç parmağın dışı ile de boyun meshedilir.
• Önce sağ ayak, sonra sol ayak; parmak araları dahil olmak üzere ve topuk kemiklerini geçecek şekilde üçer defa güzelce yıkanır. Böylece abdest alınmış olur. Uzuvları birer kere yıkamak farz, diğer ikişer defası sünnettir. Üçten fazla veya noksan yıkamak mekruhtur.
Vesveseli olanlar "iki mi yıkadım üç mü yıkadım?" diye şüpheye düştükleri anda, iki bile yıkasa, üç yıkadığını kabul ederek abdeste devam etmelidir. Namaz böyle değildir. "İki rekât mı kıldım üç rekât mı kıldım?" diye şüpheye düşerlerse üç bile kılsa iki kıldığını kabul ederek namazını tamamlamalıdır.
Büyük ve küçük abdest bozmak veya yellenmek; vücuttan çıkıp etrafa yayılan kan, irin, sarı su; ağızdan tükrüğe eşit veya daha fazla kan gelmesi; düşecek şekilde bir yere dayanarak veya yatarak uyumak; ağız dolusu kusmak; namaz kılarken yanındakiler duyacak kadar gülmek; bayılmak abdesti bozar. Abdestsiz; namaz kılınmaz, Kur'an-ı kerim'e veya bir Âyet-i kerime'sine el sürülmez, secde Âyet-i kerimesi okuyunca secde edilmez, Kâbe-i muazzama ziyaret edilmez.
Abdesti bozan şeyin devam etmesi hâline özür denir. İdrarını tutamayan, gaz çıkaran, yarasından kan gelen, burnu kanayan... kimseler özürlü sayılırlar.
Bir insanın özürlü sayılabilmesi için özrünün, bir namaz vakti içinde abdest alıp namaz kılacak kadar bir zaman kesilmemesi, diğer zamanlarda da vakitte bir kere olsun bulunması lâzımdır. Tam bir namaz vakti kesilmekle özür ortadan kalkar.
Özürlü olan beş vakit namazın her vaktinde abdest almak suretiyle namazını kılar. Aldığı abdest o namaz vaktinin tamamı için geçerlidir. Özründen başka bir şeyle abdesti bozulmadıkça bütün vakit devam eder. O vakit içinde bir tek abdestle her türlü ibadetini yapar, vaktin çıkması ile abdesti bozulur.
Sabah namazı için alınan abdest de güneşin doğmasıyla bozulduğu için, bayram ve işrak namazları için özürlünün tekrar abdest alması gerekir.
Özürden dolayı çamaşırlara bulaşan kan, idrar... gibi şeyleri yıkamak vâcip değildir. Çünkü ne kadar yıkasa yine de bulaşacaktır. Bununla beraber mümkün olduğu kadar yine de temizliğe dikkat etmelidir.
Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz Hadis-i şerif'lerinde buyururlar ki:
"Ümmetime meşakkat vermek korkusu olmasaydı, kendilerine her namaz kılarken misvak kullanmayı emrederdim." (Buhârî. Tecrîd-i sarîh: 484)
"Misvak kullanılması fesâhati artırır." (Münâvî)
"Misvak kullanılarak abdest alınıp edâ olunan namazın, misvaksız kılınan namaz üzerine üstünlüğü pek çoktur." (Camius-sağir)
"Misvak ağzın kokusunu güzelleştirdiği gibi, Cenâb-ı Allah'ın dahî rızâsını mucib olur." (Münavî)
